پهنه بندی زمین آماری تناسب کیفی اراضی برای پسته در منطقه ی هرمزآباد رفسنجان

مطالعات تناسب اراضی، به طور سنتی، بر پایه ی انتخاب خاک رخ های شاهد برای واحدهای نقشه و تعمیم نتایج آن ها به کل منطقه ی مطالعاتی انجام می گیرند. لیکن با توجه به این که خصوصیات خاک، دارای تغییرات زمانی و مکانی از مقیاس های کوچک تا بزرگ هستند؛ بنابراین شناخت این تغییرات، به ویژه در اراضی کشاورزی، برای انجام مطالعات تناسب اراضی و به تبع آن، مدیریت بهینه و برنامه ریزی خاص مکانی ضروری می باشد. زمین-آمار، از جمله علوم نوینی است که می تواند به عنوان راه کاری مناسب برای بررسی تغییرات مکانی و زمانی خاک معرفی شود. هدف اصلی این پژوهش، تهیه ی نقشه ی کریجینگ تناسب کیفی اراضی باغ های پسته ی منطقه ی هرمزآباد رفسنجان بود. اما نبود جدول تناسب اراضی برای پسته، اولین مانع در سر راه این پژوهش قلمداد می شد. بنابراین، پس از شناسایی و جمع آوری اطلاعات اقلیمی و خاکی ضروری برای پسته، جدول نیازهای گیاهی پسته (برای اولین بار)، در گام نخست تدوین و پیشنهاد گردید. از طرفی، به منظور دریافت اطلاعات خاکی منطقه، یک شبکه ی منظم نمونه برداری با فاصله ی 500 متر و به تعداد 77 نقطه ی مشاهداتی برای منطقه ی مورد مطالعه طراحی گردید و در هر نقطه، از سه عمق صفر تا 40، 40 تا 80 و 80 تا 120 سانتی متری نمونه برداری صورت پذیرفت. پس از هواخشک نمودن نمونه ها و عبور آن ها از الک دو میلی متر، آزمایش های فیزیکی و شیمیایی لازم بر روی تمامی نمونه ها انجام گرفت. سپس، به منظور پهنه بندی خصوصیت های اندازه گیری شده در هر عمق، مرحله ی واریوگرافی و تخمین با استفاده از نرم افزارهای مربوط انجام شد و در نهایت، نقشه های کریجینگ آن ها ترسیم گردید. در گام بعدی، با روی هم اندازی تمامی نقشه های موضوعی ترسیم شده در هر نقطه ی مشاهداتی و اعمال ضرایب وزنی عمق ، نقشه ی کریجینگ وزنی هر نقطه به دست آمد. پیوند جدول نیازهای گیاهی پسته با نقشه های اخیر، گام نهایی مراحل کاری این پژوهش بود که این کار از طریق نگارش یک فرمان نما در محیط نرم افزاری ایلویس انجام گرفت و پیامد آن دست یابی به نقشه ی تناسب کیفی اراضی برای پسته بود. نزدیک بودن نتایج درصد کارایی مدل محاسبه شده برای تمامی خصوصیت های فیزیکی و شیمیایی خاک به عدد 100، تضمین کننده-ی مناسب بودن تخمینگر کریجینگ معمولی برای پهنه بندی این خصوصیات در منطقه بود. به علاوه، نتایج نشان داد که دو پهنه ی کلی و اساسی برای تناسب کیفی اراضی پسته کاری در منطقه ی مطالعاتی وجود دارند که کلاس تناسب اراضی از مرکز به طرف جنوب منطقه (پهنه ی جنوبی)، به علت محدودیت شدید و خیلی شدید بافت و واکنش خاک، عمدتاً s3 و تا حدی n می باشد؛ در حالی که کلاس مزبور از مرکز به طرف شمال منطقه (پهنه ی شمالی)، به دلیل محدودیت متوسط تا شدید واکنش خاک، نسبت جذب سطحی سدیم، شوری و عوامل اقلیمی، عمدتاً s2 و تا حدودی s3 است. به طور کلی، حدود 2/49، 4/43 و 4/7 درصد از مساحت منطقه، به ترتیب، دارای کلاس های تناسب متوسط، کم و نامناسب برای کشت پسته بودند. در نهایت، با توجه به مفاهیم حدود کلاس های تناسب اراضی در پیش بینی عملکرد محصول، عملکرد خشک قابل انتظار برای هر یک از کلاس های تناسب اراضی در منطقه ی هرمزآباد تعیین گردید.